پاپوس
پاپوس، ریاضی‌دان یونانی زبان اهل اسکندریه(فعال در 300-350م). آگاهی ما از روزگار و زندگی وی بسیار اندک است. نام وی در منابع عربی به صورت بابس یا ببس و گاه به صورتهای تصحیف شده بیوس، بلس، بتس و جز آن آمده است
آثار: برخی آثار پاپوس که به نحوی با آثار ریاضی‌دانان دوره اسلامی ارتباط دارد، از این قرار است:
1. مجموعه2 ، مشهورترین اثر پاپوس که در بسیاری از موارد، یگانه مأخذ محققان درباره آثار ریاضی‌یونانیان پیش از پاپوس به‌شمار می‌رود. مجموعه دارای 8(یا به روایتی 12) کتاب (مقاله) بوده که امروزه متن یونانی بخش دوم کتاب دوم (از گزاره 14 به بعد) و تمام کتابهای سوم تا هشتم در دست است. این اثر گرچه همه عرصه ریاضیات یونانی را پوشش می‌دهد، اما نباید آن را یک دانشنامه ریاضیات یونان دانست. در واقع پاپوس از نگارش مجموعه، فراهم‌ آوردن راهنما یا کتاب‌دستی بوده است که باید همراه با متن اصلی آثار خوانده شود.
دو کتاب نخست احتمالاً به حساب اختصاص داشته است. در بخش باقی مانده از کتاب دوم دستگاه شمار آپولونیوس برای نمایش اعداد بسیار بزرگ(در مبنای 000‘10)تشریح شده است.
کتاب سوم 4 بخش دارد: 1. درج دو واسطه هندسی میان دو مقدار(طول 2 پاره‌خط)؛ 2. بسط نظریه درج وسایط؛ 3. شماری از پارادوکسهای اروکینوس که تنها از طریق همین بخش از مجموعه از وی آگاهی داریم؛ 4. محاط کردن چند وجهی های منتظم در کره. آنچه پاپوس در این بخش آورده است، با روش اقلیدس در اصول تفاوت بسیار دارد. بوزجانی نیز در «مایحتاج الیه الصانع من اعمال الهندسه» به همین ترسیمات پرداخته است.
کتاب چهارم(مشتمل بر 5 بخش) به مباحثی چون تعمیم قضیه فیثاغورث، تربیع دایره و تثلیث زاویه می‌پردازد. دو مسئله اخیر بسیار مورد توجه ریاضی‌دانان یونانی و مسلمان به ویژه، بیرونی و بنی‌موسیه بود.
کتاب پنجم به بحث درباره شکلهای مسطح دارای محیط برابر و شکلهای فضایی دارای حجم یکسان اختصاص دارد. مسائلی از این قبیل که در میان همه اشکال مسطح دارای محیط یکسان، دایره بیشترین مساحت را دارد و نیز در میان اجسامی که دارای سطح برابر باشند، کره بیشترین حجم را دارد. این قبیل مسائل نیز در دوره اسلامی توجه‌برانگیز بود؛ به ویژه ابن‌هیثم رساله‌ای با نام ان الکرة اوسع الاشکال المجسمة التی احاطاتها متساویة و ان الدائرة اوسع الاشکال المسطحة التی احاطاتها متساویة نوشت.
پاپوس در کتاب ششم خلاصه‌ای از آثار کوتاه اخترشناسی را که مقدمه‌ای بر مجسطی بطلمیوس به‌شمار می‌روند. آورده است؛ یعنی از همان دست آثاری که در میان مسلمانان به متوسطات(بین‌ اصول اقلیدس و مجسطی بطلمیوس) مشهور بودند.
کتاب هفتم نیز از نظر تاریخ ریاضیات یونان مهم‌تر از بخشهای دیگر است؛ زیرا گزیده بسیاری از آثار امروزه مفقود ریاضیات یونانی، از جمله پوریسمهای اقلیدس و برخی آثار آپولونیوس در این بخش آمده است. در بخش پایانی همین کتاب، پاپوس اشاره‌ای به کتاب دوازدهم دارد که شاید نشانه تألیف مجموعه دست کم در 12کتاب باشد.
کتاب هشتم عمدتاً به مکانیک ـ که پاپوس آن را آشکارا موضوعی ریاضی می‌داند ـ اختصاص دارد و البته افزون بر بحث درباره گرانیکاه اجسام، سطوح شیب‌دار و مسائلی از این قبیل، برخی گزاره‌های جالب هندسی نیز در آن آمده است. این کتاب در تاریخ علوم دوره اسلامی از اهمیتی ویژه برخوردار است؛ زیرا تا جایی که می‌دانیم تنها بخش مجموعه پاپوس است که به عربی ترجمه شده، و به همین سبب، در مورد تأثیر آن بر آراء دانشمندان دوره اسلامی تردیدی نیست. روایت عربی این اثر در اغلب مواضع کاملاً منطبق بر متن یونانی است، اما دو تفاوت عمده با آن دارد: از متن عربی نمی‌توان دریافت که کتاب، بخشی از یک اثر مفصل‌تر بوده است. شاید بدان سبب که مترجم از عنوان کلی اثر آگاهی نداشته، یا تنها همین کتاب را به عربی درآورده، و در نتیجه با توجه به موضوع کتاب عنوانی خاص برای آن برگزیده است.